NGÁN QUẢNG NINH

1.     Giới thiệu chung

Con ngán, tên khoa học là Austriella corrugata thuộc họ Ngán (Lucinidae), có nguồn gốc ở các vùng Trung Ấn – Tây Thái Bính Dương phía Tây Thái Lan đến New Britain, phía bắc Úc, Việt Nam (Lutaenko, 2000), Đài Loan (Wu, 1980) và đảo Iriomote thuốc Quần đảo Ryukyu (Habe, 1981). Ngán phân bố chủ yếu tại vùng triều, nằm sâu dưới bùn (từ 0,5 – 1m) trong các rễ cây Đước, Bần, Sú vẹt… của các khu hệ rừng ngập mặn nơi có độ mặn trung bình là 25‰, và nước có độ trong thấp.

Tại Việt Nam, con ngán phân bố dọc theo các tỉnh ven biển từ Bắc xuống Nam với tên gọi là con Vọp tại các tỉnh thành miền Nam. Tại Quảng Ninh, con ngán phân bố tự nhiên tại các khu vực rừng ngập mặn ven biển; trong đó con ngán tập trung nhiều và có chất lượng tốt hơn cả là tại các huyện Đầm Hà, Hải Hà, Vân Đồn, Tiên Yên và thị xã Quảng Yên nơi gần cửa sông Bạch Đằng và sông Ba Chẽ (ngoài ra ngán còn phân bố rải rác với số lượng không nhiều tại Hoành Bồ, Hạ Long và Móng Cái).

Khu vực rừng ngập mặn, nơi con ngán phân bố tại Vân Đồn và Quảng Yên Nguồn: Concetti, 2013

Địa hình khu vực sinh sống của ngán Quảng Ninh được chia cắt bởi sông lạch, sự bồi tụ của các dòng sông tạo ra vùng bãi bồi khá bằng phẳng, thường xuyên chịu sự tác động của thuỷ triều. Địa hình dốc dần từ Bắc xuống Nam, nghiêng từ Tây sang Đông. Vùng bị chia cắt bởi các con sông như sông Kênh Cò, Bình Hương, sông Hốt, sông Tiên Yên, sông Ba Chẽ.

Con ngán là một loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng với đầy đủ các chất protit, gluxit, lipid, nhiều vitamin, khoáng chất, các yếu tố vi lượng thiết yếu cho con người. Ngoài ra, con ngán được biết tới nhiều cũng bởi do con ngán được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như hấp, nướng, gỏi, xào với bún… Và đặc biệt là rượu tiết ngán; được coi là thứ đồ uống được biết đến với tác dụng mát, tăng lực….

Từ năm 2010 đến nay giá bán trung bình của con ngán liên tục tăng. Tính đến cuối năm 2013, giá 1 kg ngán loại 25 con/kg (3,5 cm đường kính vỏ) có giá hoảng 300.000 – 400.000 đồng/kg. Chính vì giá thành cao mà hiện nay nguồn lợi ngán tự nhiên đang suy giảm rõ rệt và đang đứng trước nguy cơ bị suy kiệt do bị khai thác quá mức. Hơn nữa, trên thị trường Quảng Ninh hiện có nhiều loại ngán khác nhau như con ngán Trung Quốc, con ngán Miền Nam đang được bán; thậm chí hiện nay ở Quảng Yên, con ngán miền Nam đang được bán dưới cái tên con ngán Quảng Yên. Điều này gây thiệt hại đáng kể tới quyền lợi của người tiêu dùng và làm tổn hại thương hiệu của con Ngán Quảng Ninh.

Con ngán Quảng Ninh, Nguồn: CONCETTI, 2013

2.     Sản phẩm ngán mang CD ĐL Quảng Ninh

Con ngán mang Chỉ dẫn địa lý Quảng Ninh được nhận biết và so sánh với ngán từ các nơi khác thông qua các đặc trưng cơ bản sau:

2.1. Tiêu chuẩn cảm quan

“Con ngán Quảng Ninh có kích thước chiều dài (từ đỉnh vỏ tới miệng vỏ) tối thiểu là 3,5 cm ; vỏ ngán hình tròn hoặc ovan và có màu xám nhạt; bề mặt ngoài vỏ con ngán có gờ sinh trưởng rõ nét và khoảng cách không đều; đuôi vỏ ngoài con ngán dẹt hoặc tròn cầu và có màu trắng hoặc xám. Thịt con ngán tươi có màu trắng đục, mùi tanh và hơi nồng, hai mang huyết dày có màu hồng tươi (khi vỡ). Thịt con ngán sau khi chế biến (chín) có màu trắng đục, mùi hơi nồng, ngọt đậm, thơm đậm và béo ngậy”.

2.2. Thành phần dinh dưỡng trong 1 Kg  ngán ăn được

2.3. Thương hiệu đặc sản ngán Quảng Ninh

Theo Quyết định số 273/QĐ-UBND ngày 13/02/2012 và Quyết định số 2920/QĐ-UBND ngày 08/11/2012 của UBND tỉnh Quảng Ninh, sản phẩm con Ngán được xác định là một trong 19 sản phẩm đặc sản chủ lực để (1) xây dựng thống nhất một thương hiệu riêng biệt và hoàn chỉnh cho con ngán của tỉnh Quảng Ninh dưới dạng Chỉ dẫn địa lý và (2) hướng tới mục tiêu bảo tồn nhằm duy trì và phát triển bền vững nguồn lợi ngán tự nhiên của tỉnh Quảng Ninh.

Ngày 19/03/2014 Cục Sở hữu trí tuệ đã ban hành Quyết định số 723/QĐ-SHTT về việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00041 cho sản phẩm ngán Quảng Ninh của tỉnh Quảng Ninh. Như vậy, đây là sản phẩm thứ 3 của tỉnh Quảng Ninh được cấp giấy chứng nhận đăng ký Chỉ dẫn địa lý và là sản phẩm đầu tiên về động vật cũng như sản phẩm hải sản được chứng nhận và bảo hộ Chỉ dẫn địa lý tại Việt Nam cũng như trên thế giới.