Năm 2024 khép lại, ghi dấu ấn cho ngành tôm Việt Nam bằng con số xuất khẩu ấn tượng, chạm mốc gần 4 tỷ đô la Mỹ. Thành tựu này không chỉ khẳng định vị thế của “vàng trắng” trên thị trường quốc tế mà còn mở ra kỳ vọng về một tương lai tươi sáng hơn. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đầy tham vọng – cán mốc 5 tỷ đô la vào năm 2025 – ngành tôm cần những cú hích mạnh mẽ và giải pháp toàn diện.
Sức bật từ thị trường, động lực từ giá cả
Theo báo cáo từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), bức tranh xuất khẩu tôm năm qua được tô điểm bởi sự tăng trưởng mạnh mẽ ở nhiều thị trường chủ lực. Nhu cầu tiêu thụ tăng cao vào dịp cuối năm tại các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu, kết hợp với sức mua đáng kể từ Trung Quốc trước thềm Tết Nguyên đán, đã tạo ra một đợt sóng đơn hàng xuất khẩu sôi động.
Không chỉ các thị trường truyền thống, Nhật Bản dù không chứng kiến sự bùng nổ nhưng vẫn duy trì được nhịp tăng trưởng ổn định nhờ tỷ giá hối đoái có lợi và sự phục hồi nhẹ của đồng Yên. Đáng chú ý, các thị trường tiềm năng như Nga, Canada, Australia, Vương quốc Anh và Đài Loan cũng bắt đầu hé lộ những cơ hội tăng trưởng đầy hứa hẹn trong năm vừa qua.
Điểm sáng không chỉ đến từ sản lượng mà còn từ giá cả. Thời điểm cuối năm 2024 chứng kiến sự phục hồi đáng khích lệ về giá xuất khẩu trung bình của tôm Việt Nam tại nhiều thị trường. Đơn cử, giá tôm thẻ chân trắng xuất khẩu sang Mỹ đã đạt đỉnh điểm trong tháng 11, kể từ tháng 9/2023, vượt ngưỡng 10 USD/kg. Tương tự, giá tôm thẻ chân trắng xuất sang EU và Nhật Bản cũng ghi nhận mức cao nhất lần lượt là 7,5 USD/kg và 9,2 USD/kg trong cùng thời điểm.
Ngay cả tôm sú – sản phẩm đặc trưng của Việt Nam – cũng chứng kiến sự tăng giá khi xuất khẩu sang Nhật Bản và Hàn Quốc, lần lượt đạt đỉnh 13,8 USD/kg và 11,4 USD/kg vào tháng 11/2024. Sự hồi phục của giá tôm nội địa, đi cùng với tình trạng khan hiếm nguồn cung nguyên liệu và nhu cầu tìm kiếm nguồn cung chất lượng, an toàn từ các nhà nhập khẩu lớn trên thế giới, đã góp phần thúc đẩy các đơn hàng tăng trưởng đáng kể.
Nỗi lo từ gốc rễ: Bài toán chi phí và đầu ra cho người nuôi
Tuy nhiên, bên cạnh những con số đầy hứa hẹn, những thách thức nội tại vẫn còn đó, đặc biệt là “sức khỏe” của người nuôi tôm. Theo VASEP, sự biến động của thị trường, nhất là tình trạng giá tôm nguyên liệu liên tục giảm sâu, có thời điểm chạm đáy, đã đẩy nhiều hộ nuôi vào tình thế khó khăn, phải thu hẹp quy mô hoặc thậm chí bỏ vụ. Bài toán chi phí thức ăn chăn nuôi tăng cao trong khi giá tôm giảm mạnh đã bào mòn lợi nhuận của người nuôi, thậm chí gây ra thua lỗ.
Những yếu tố khách quan như thời tiết diễn biến bất thường, ô nhiễm môi trường và dịch bệnh cũng là những rào cản đáng kể đối với vụ tôm vừa qua. Dù vẫn đạt được tăng trưởng, hiệu quả thực tế của ngành tôm trong năm 2024 vẫn còn nhiều trăn trở khi nguồn cung nguyên liệu chưa đáp ứng đủ nhu cầu chế biến.
Tiếp thêm “năng lượng” cho tôm vươn xa
Để nâng cao năng lực cạnh tranh và hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng trong năm 2025, VASEP nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo động lực cho người nuôi tôm. Các giải pháp được đề xuất tập trung vào việc tạo điều kiện thuận lợi để người nuôi tiếp cận nguồn vốn thông qua các hình thức thế chấp linh hoạt, đơn giản hóa thủ tục cấp phép sử dụng mặt nước, đồng thời tăng cường kiểm soát chất lượng tôm giống trên thị trường.
Hiệp hội cũng kiến nghị Chính phủ, Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương tăng cường các hoạt động đối ngoại kinh tế, đẩy mạnh đàm phán song phương và xúc tiến thương mại tại các thị trường chiến lược, khai thác tối đa lợi thế của tôm Việt Nam. Mối lo ngại về việc Nhật Bản có thể trở thành “bến đỗ” ưu tiên cho tôm Indonesia do tác động từ thuế suất cao ở Mỹ cũng được đặt ra, đòi hỏi những giải pháp ứng phó kịp thời. Việc thúc đẩy đàm phán với Hàn Quốc để xóa bỏ hạn ngạch nhập khẩu tôm Việt Nam cũng được xem là một bước đi quan trọng.
Nhìn lại năm 2024, dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, ngành tôm Việt Nam vẫn thể hiện được sự bền bỉ và quyết tâm vượt khó. Trong thời gian tới, sự chuyển đổi trong tư duy, tập trung vào chất lượng, bảo vệ môi trường, sức khỏe và giá trị gia tăng của sản phẩm thay vì chỉ chạy theo sản lượng và công nghệ cao sẽ là chìa khóa để “vàng trắng” Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế trên bản đồ thủy sản toàn cầu.
Theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2024, diện tích nuôi tôm nước lợ ước đạt 737 nghìn ha với tổng sản lượng 1.264,3 nghìn tấn. Dự kiến, năm 2025, diện tích nuôi tôm nước lợ sẽ tiếp tục mở rộng lên 750.000 ha, với sản lượng ước tính đạt 1.290 nghìn tấn.
