Đê điều là công trình đặc biệt quan trọng trong công tác phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro bởi thiên tai. Trên địa bàn Quảng Ninh hiện có nhiều vị trí đê trọng điểm, xung yếu đang xuống cấp, tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố. Vì vậy, việc giữ an toàn hệ thống đê điều cần được coi là nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt là khi mùa mưa bão đang đến gần.
Tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố
Hiện nay trên địa bàn Quảng Ninh có gần 400km đê các loại, trong đó có 1 tuyến đê cấp III tổng chiều dài 33,6km; 20 tuyến đê cấp IV dài hơn 133,8km và 111 tuyến đê cấp V dài hơn 230km. Thời gian gần đây, hệ thống đê điều trên địa bàn tỉnh đã cơ bản được tu bổ, hoàn thiện, nhưng vẫn còn một số tuyến đê chưa được xây dựng, sửa chữa, hiện đang bị xuống cấp, nguy cơ mất an toàn trong phòng chống thiên tai, bảo vệ sản xuất nông nghiệp, cũng như đời sống của người dân…
Tuyến đê xã Hiệp Hòa dài hơn 4km có chức năng ngăn lũ, bảo vệ hơn 400ha đất nông nghiệp và hơn 5.000 nhân khẩu của 2 xã Hiệp Hòa và Sông Khoai (TX Quảng Yên). Tuyến đê này được đắp từ những năm 1980, theo thời gian ngày càng xuống cấp nghiêm trọng. Theo ông Đinh Tuấn Thụy, Phó Chủ tịch UBND xã Hiệp Hòa, hiện nay nhiều vị trí thân đê đất đang bị phong hóa, không có độ kết dính với nhau, gặp thời tiết mưa bão dễ bị rửa trôi, sụt lún. Giữa năm 2021, tại vị trí Cống Miếu tuyến đê xã Hiệp Hòa đã xảy ra tình trạng sạt lở phía trong chân đê đe dọa đến tính mạng và tài sản của người dân xung quanh.
Để khắc phục tình trạng này, xã đã huy động gần 100 người dân đóng cọc, gia cố đắp bao tải cát nhằm chống tràn bảo vệ an toàn cho tuyến đê. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế, về lâu dài tuyến đê Hiệp Hòa cần sớm được sửa chữa, nhưng hiện nay do thiếu kinh phí nên chưa biết bao giờ mới có thể triển khai nâng cấp.
Ông Nguyễn Văn Ninh (thôn 2), hộ dân sinh sống gần tuyến đê xã Hiệp Hòa, chia sẻ: Do tuyến đê xã Hiệp Hòa được đắp từ lâu, nên nhiều vị trí đất sạt lở, cao trình đê bị thấp dần theo thời gian. Hằng năm vào mùa mưa, nếu gặp bão to kết hợp với thủy triều nước dâng mấp mé gần vượt qua mặt đê, khiến người dân xung quanh luôn lo sợ mất an toàn… Nếu không có phương án nâng cấp, sửa chữa, tuyến đê có thể bị sạt lở bất cứ lúc nào, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của các hộ dân.
Tương tự dọc tuyến đê đi qua các xã Nguyễn Huệ, Thủy An, Việt Dân, Bình Dương do TX Đông Triều quản lý, bảo vệ, đang xuất hiện những vị trí xuống cấp đe dọa an toàn đến hàng nghìn hộ dân nơi đây. Trên địa bàn TX Đông Triều hiện có hơn 46km đê nằm dọc sông Kinh Thầy và sông Đá Bạc. Trong đó, riêng tuyến đê phía sông Kinh Thầy được xác định là vùng trọng điểm số 2 của tỉnh.
Đáng chú ý, các địa phương có đê chạy qua nằm trong vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm của thị xã, nếu sự cố về tuyến đê xảy ra sẽ gây ra những hậu quả hết sức nghiêm trọng. Vì vậy, nhiều năm nay cơ quan chức năng của tỉnh luôn quan tâm đảm bảo an toàn cho các tuyến đê, tuy nhiên do việc đầu tư không đồng bộ, nhiều vị trí xung yếu trên tuyến đê đang có nguy cơ bị xuống cấp, cần được tu bổ.
Điển hình như tuyến đê chính xã Nguyễn Huệ có chiều dài hơn 3,62km được đầu tư từ những năm 1980 theo hình thức đắp thủ công. Lần sửa chữa lớn gần đây nhất vào năm 2015 tại khu vực thôn Đông Mai, chiều dài hơn 2,4km. Tuyến đê được gia cố nâng cao trình, rải đường cấp phối và thân đê cơ bản đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, hiện nay trên địa bàn xã còn hơn 1,2km đoạn đê chạy qua thôn Vân Động đang bị xuống cấp, có nguy cơ đe dọa đến tài sản của người dân mùa mưa bão.
Theo người dân xã Nguyễn Huệ, nhiều đoạn thân, mái đê ở khu vực này đắp bằng nền đất lâu ngày nên một số đoạn xuất hiện vết nứt, vào mùa mưa mặt đê trơn trượt cản trở sự đi lại của người dân. Không những vậy, tình trạng xe tải thường xuyên chạy trên mặt đê dễ gây sụt lún cao trình tuyến đê. Nhiều năm nay, cử tri đã kiến nghị cấp có thẩm quyền đầu tư nâng cấp tuyến nhưng đến nay vẫn chưa được triển khai.
Nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ
Quảng Ninh có bờ biển trải dài, nhiều khu vực trũng thấp so với mực nước biển dâng, trước những diễn biến khó lường của thời tiết, để chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, cùng với việc xây dựng các phương án, kế hoạch phòng chống thiên tai, bão lũ, thời gian qua tỉnh đã quan tâm đầu tư kinh phí để tu bổ, sửa chữa các tuyến đê xung yếu bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân. Riêng giai đoạn 2019-2021, bằng nguồn vốn của Trung ương và tỉnh, 3 tuyến đê xung yếu nhất là: Hà Nam, Hồng Phong, Đồng Rui đã được đầu tư sửa chữa kiên cố hóa, với mức đầu tư hơn 600 tỷ đồng. Cả 3 tuyến đê này được gia cố cứng hóa chiều dài hơn 55km.
Cùng với đó, tỉnh cũng chỉ đạo các công ty thủy lợi rà soát, kiểm tra toàn bộ công trình hồ, đập, kênh mương để phân loại, đánh giá xây dựng kế hoạch, sửa chữa các hạng mục công trình xung yếu; kiểm tra, đánh giá mức độ an toàn các hồ chứa trên địa bàn. Trên cơ sở đó lập danh mục những hồ chứa hư hỏng, xuống cấp, tham mưu cho tỉnh có phương án bảo đảm an toàn cho các công trình và người dân.
Quảng Ninh cũng đã tập trung đầu tư xây dựng các công trình phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, nhằm giảm thiểu thiệt hại tối đa khi có thiên tai xảy ra. Trên địa bàn tỉnh có hơn 500 công trình được đánh giá hiện trạng công trình đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão. Đặc biệt, tỉnh đã lắp đặt và đưa vào sử dụng hệ thống trạm quan trắc mưa tự động tại một số địa phương để quan trắc, cảnh báo mưa lũ. Tỉnh còn hoàn thành phê duyệt phương án vùng trọng điểm phòng chống thiên tai trên địa bàn, gồm: Vùng đê Hà Nam (TX Quảng Yên); dân cư sạt lở vùng lũ quét; vùng dân cư và tàu thuyền hoạt động trên Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long và vùng biển Quảng Ninh; vùng đê tả sông Kinh Thầy (TX Đông Triều); vùng hồ chứa nước Yên Lập, để làm cơ sở cho các địa phương, đơn vị tổ chức thực hiện phương án ngay trước mùa mưa bão. Toàn tỉnh hiện có 66 vị trí tự nhiên có điều kiện thuận lợi để tàu thuyền neo đậu tránh trú với diện tích khoảng 16,1km2.
Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng thực tế ngoài một số tuyến đê mới được nâng cấp, gia cố như đê Hà Nam, Đồng Rui, Hồng Phong… có thể chống chịu được gió bão cấp 9-10, hầu hết các tuyến đê còn lại chỉ chịu được bão dưới cấp 8. Do hạn chế về kinh phí, nên các tuyến đê địa phương quản lý mới chỉ gia cố những đoạn sạt lở hoặc hư hỏng nặng, không thể đầu tư đồng bộ cả tuyến.
Không chỉ thiếu kinh phí tu bổ, nâng cấp các tuyến đê, mối lo ngại lớn đối với hệ thống đê biển hiện nay là diện tích rừng ngập mặn chắn sóng đang bị suy giảm khiến đê phải chịu tác động trực tiếp của sóng, thủy triều. Điều này đặt ra yêu cầu cần sớm bố trí nguồn kinh phí ưu tiên nâng cấp sửa chữa các tuyến đê xung yếu như: Hiệp Hòa, Sông Khoai… đang xuống cấp, địa phương chưa thể bố trí kinh phí sửa chữa, khắc phục.
Được biết ngày 15/12/2017, UBND tỉnh ra Quyết định số 4839/QĐ-UBND phê duyệt dự án quy hoạch chi tiết thủy lợi tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Theo đó, đối với danh mục công trình đê điều phòng chống lũ, tỉnh sẽ nâng cấp 3 tuyến đê sông thực hiện theo chương trình nâng cấp đê sông (Quyết định số 2968/QĐ-TTg ngày 9/12/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chương trình Nâng cấp hệ thống đê sông đến năm 2020) với tổng chiều dài 21.373km, bao gồm nâng cấp các tuyến đê thuộc xã Bình Dương, Nguyễn Huệ, Hồng Phong (TX Đông Triều). Tuy nhiên, hiện nay mới chỉ có tuyến đê Hồng Phong được bố trí vốn cải tạo nâng cấp; 2 tuyến còn lại (Bình Dương và Nguyễn Huệ) tỉnh và địa phương chưa bố trí đủ kinh phí đầu tư, sửa chữa.
Dự kiến từ nay đến năm 2025 tỉnh sẽ cải tạo nâng cấp 22 tuyến đê địa phương với tổng chiều dài 88,6km; xây dựng mới 4 tuyến đê tại TX Quảng Yên và huyện Đầm Hà với tổng chiều dài 47,7km; nâng cấp 11 tuyến đê từ cấp IV lên cấp III, bao gồm 3 tuyến đê sông dài 13,4km (khu vực TX Đông Triều), 4 tuyến đê cửa sông dài 27,6km (TP Uông Bí), 4 tuyến đê biển dài 31,875km (TP Móng Cái, huyện Hải Hà, TX Quảng Yên). Hiện nay, Sở NN&PTNT đang tiếp tục rà soát từng đoạn tuyến đê xung yếu báo cáo UBND tỉnh có biện pháp chỉ đạo kịp thời hoặc cho vào kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2022-2025.
Biến đổi khí hậu khiến thời tiết, thiên tai ngày càng cực đoan, khó lường. Với những giải pháp phù hợp thực tế, Quảng Ninh đang nỗ lực bảo vệ đê điều, ngăn chặn những nguy cơ về lũ lụt trong mùa mưa bão năm nay.
